Thị trường chứng khoán tập trung- Sở giao dịch chứng khoán (Stock exchange):

Thị trường chứng khoán tập trung là thị trường chính thức, ở đó việc mua bán chứng khoán thông qua sở giao dịch chứng khoán gọi là sàn giao dịch . Đặc điểm của thị trường này là chỉ giao dịch những loại chứng khoán đã được niêm yết, là chứng khoán của các công ty có đủ điều kiện bán chứng khoán qua Sở, thường là các công ty hàng đầu của quốc gia có vốn lớn, kinh doanh có hiệu quả cao.

Phương thức giao dịch của Sở giao dịch chứng khoán là phương thức đấu giá, trong đó các lệnh mua bán được ghép với nhau, trên cơ sở đó hình thành giá cả cạnh tranh tốt nhất, giá cả thống nhất và công khai.

Hoạt động trên sàn giao dịch tập trung là các công ty chứng khoán thành viên cử đại diện đến với tư cách là nhà môi giới hay nhà kinh doanh chứng khoán mua bán chứng khoán cho khách hang hay cho tài khoản của chính công ty mình. Thành viên của thị trường tập trung phải tuân theo những quy định và nguyên tắc nghiêm ngặt của SGDCK hoạt động theo luật chứng khoán và chịu sự giám sát của UBCKNN.

            Việc thiết lập một thị trường giao dịch chứng khoán có tổ chức , vận hành liên tục với các chứng khoán được chọn lựa là một trong những chức năng quan trọng nhất của SGDCK. Mặc dù hoạt động của SGDCK không mang lại vốn trực tiếp cho tổ chức phát hành, nhưng thông qua SGDCK các chứng khoán được giao dịch lien tục làm tăng tính thanh khoản cho các chứng khoán.

Chức năng xác định giá cả công bằng là cực kỳ quan trọng trong việc tạo ra một thị trường liên tục.

Ở Việt Nam TTCK tập trung gọi là TTCK niêm yết và được giao dịch tại HSX và HNX.

Thị trường chứng khoán không tập trung-Thị trường OTC (Over the counter market):

Thị trường chứng khoán không tập trung là thị trường giao dịch các chứng khoán chưa đủ điều kiện giao dịch tại thị trường tập trung, và cùng với thị trường tập trung tạo nên một TTCK hoàn chỉnh.

Thị trường OTC là một thị trường có tổ chức, trên thị trường OTC các nhà môi giới chứng khoán kết nối các giao dịch qua mạng máy tính diện rộng giữa các CTCK và trung tâm quản lý hệ thống. Nhà đầu tư thong qua môi giới để thực hiện giao dịch của mình, không trao đổi trực tiếp với nhau.

Điểm khác nhau căn bản nhất giữa thị trường giao dịch chính thức và thị trường OTC là các chứng khoán giao dịch ở thị trường OTC do chưa đủ điều kiện niêm yết và giao dịch tại thị trường chính thức. Thị trường OTC sẽ hổ trợ doanh nghiệp trong quá trình phát triển cho đến khi đủ điều kiện niêm yết và giao dịch tại thị trường chính thức.

Ở Việt Nam thị trường chứng khoán không tập trung  (OTC) gọi là thị trường chứng khoán đăng ký giao dịch (UPCOM) và giao dịch tại HNX.

Cơ chế xác lập giá trên thị trường OTC chủ yếu được thực hiện thông qua phương thức thương lượng và thoả thuận song phương giữa bên mua và bên bán, khác với cơ chế đấu giá tập trung  trên SGDCK, hình thức khớp lệnh trên thị trường OTC rất ít phổ biến và chỉ được áp dụng đối với các lệnh nhỏ.

Thị trường có sự tham gia và vận hành của các nhà tạo lập thị trường đó là các công ty giao dịch –môi giới, các công ty này có thể hoạt động giao dịch dưới 2 hình thức. Thứ nhất là mua bán chứng khoán cho chính mình, bằng nguồn vốn của công ty- đó là hoạt động giao dịch. Thứ hai là làm môi giới đại lý chứng khoán cho khách hang để hưởng hoa hồng- đó là hoạt động môi giới.

Thị trường tự do:

Thị trường tự do là thị trường mua bán chứng khoán trao tay giữa các nhà đầu tư và các nhà kinh doanh chứng kháon với nhau mà không thong qua hoạt động môi giới trên Sở giao dịch hoặc thong qua hệ thống computer của thị trường OTC. Thị trường này nằm ngoài tầm kiểm soát của UBCKNN và không được pháp luật thừa nhận, tuy nhiên trong thực tế nó vẫn tồn tại./.

Nguyễn Thị Minh Hà