HÀ NỘI - Các nhà đầu tư chiến lược, đặc biệt là các nhà đầu tư nước ngoài, rất hăng hái cổ phần hoá các doanh nghiệp nhà nước do các quy định nghiêm ngặt và không hiệu quả trong khu vực doanh nghiệp nhà nước.

Mặc dù Chính phủ đang đẩy mạnh việc chuyển nhượng cổ phần của các công ty lớn, sự tham gia của các nhà đầu tư nước ngoài trong quá trình này vẫn thấp hơn kỳ vọng. Nhịp độ bán ra cổ phiếu của các nhà đầu tư nước ngoài khá chậm so với các công ty nhà nước khác như: Habeco, Tổng công ty Bia Sài Gòn (Sabeco), Công ty Cổ phần Sữa Việt Nam (Vinamilk) và Bình Sơn Công ty TNHH Tinh chế Dầu khí (BSR) - nhà khai thác dầu khí Dung Quất.

Theo báo cáo của Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) công bố vào tuần trước, Vietnam Airlines đã có thể bán 8,77% cổ phần của mình cho ANA của hãng vận tải hàng không Nhật Bản với giá trị là 4,2 nghìn tỷ đồng (105,42 triệu USD) sau ba năm đàm phán. Việc bán cổ phần được coi là thành công vì Hãng vận tải quốc gia đã sử dụng các nhà vận hành sách có uy tín trong nước, đặt giá trị phù hợp với các quy định quốc tế, lập hồ sơ cổ phần hoá minh bạch, đưa ra hệ thống dữ liệu điện tử gọi là Dataroom cho nhà đầu tư và cung cấp các ưu đãi đầu tư cho cổ đông.

CIEM kết luận rằng các doanh nghiệp nên đàm phán kiên nhẫn và cân bằng lợi ích và cổ đông của họ.

Báo cáo của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước Việt Nam cho thấy mục tiêu tháo dỡ cổ phần của Nhà nước trong các DNNN và thu hút đầu tư tư nhân đã không đạt được. Nhà nước vẫn nắm giữ 81% cổ phần tại DNNN, trong khi các nhà đầu tư tư nhân chỉ nắm giữ 10% và nhà đầu tư chiến lược 7,3% so với kế hoạch 16,7% và 15,8%.

CIEM đã khảo sát 46 DNNN được chấp thuận cổ phần hoá trong giai đoạn 2011-2016 và chỉ bán được cho các nhà đầu tư chiến lược trị giá 12,8 nghìn tỷ đồng so với 28,37 nghìn tỷ đồng cổ phiếu đã được phê duyệt để bán cho các nhà đầu tư như vậy.

Các nhà đầu tư quốc tế vẫn không quan tâm đến việc cổ phần hoá DNNN Việt Nam do số lượng cổ phiếu chào bán nhỏ. Chỉ có sáu trong số 46 DNNN cung cấp cho các nhà đầu tư quốc tế trên 50% quyền sở hữu và năm trong số đó đã bán hết cổ phần đó.

Các nhà đầu tư nước ngoài rất ngại mua cổ phiếu của các doanh nghiệp nhà nước do hạn chế về quyền sở hữu, các doanh nghiệp bất hợp lý và chia sẻ giá trị, thiếu minh bạch và các thủ tục phức tạp.

Cổ đông nước ngoài không thể nắm giữ cổ phần của các doanh nghiệp nhà nước trên 49% theo Nghị định 60/2015 / NĐ-CP. Các doanh nghiệp nhà nước trong các dịch vụ liên quan đến thủy sản và vận chuyển thậm chí còn giảm tỷ lệ sở hữu nước ngoài ở mức 40% và 30%.

Các nhà đầu tư cũng bày tỏ lo ngại về lợi nhuận của DNNN. Mặc dù tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE) trung bình của các doanh nghiệp nhà nước dao động từ 15% đến 17%, cao hơn so với khu vực tư nhân, nhưng phần lớn lợi nhuận tập trung ở một số nhóm như Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) Tập đoàn Viễn thông Viettel, chiếm 72,4% tổng lợi nhuận của 12 tập đoàn lớn nhất trong năm 2014.

Trong khi đó, hầu hết các doanh nghiệp nhà nước đều báo cáo ROE dưới 10% và một số doanh nghiệp nhà nước thậm chí còn bị lỗ và bị mất khả năng thanh toán.

Giảng viên: Huỳnh Tịnh Cát