CÁN CÂN VÀ CƠ CHẾ XUẤT NHẬP KHẨU CỦA VIỆT NAM TÍNH ĐẾN QUÝ 2 NĂM 2017

Đỗ Văn Tính   Lý thuyết về Cán cân thương mại a) Cán cân thương mại Theo từ điển Bách khoa toàn thư mở Wikipedia, Cán cân thương mại là một mục trong <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/T%C3%A0i_kho%E1%BA%A3n_v%C3%A3ng_lai" title="Tài khoản vãng lai">tài khoản vãng lai</a> của <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/C%C3%A1n_c%C3%A2n_thanh_to%C3%A1n" title="Cán cân thanh toán">cán cân thanh toán quốc tế</a>. Cán cân thương mại ghi lại những thay đổi trong <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Xu%E1%BA%A5t_kh%E1%BA%A9u" title="Xuất khẩu">xuất khẩu</a> và <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%E1%BA%ADp_kh%E1%BA%A9u" title="Nhập khẩu">nhập khẩu</a> của một quốc gia trong một khoảng thời gian nhất định (quý hoặc năm) cũng như mức chênh lệch giữa chúng (xuất khẩu trừ đi nhập khẩu). Khi mức chênh lệch là lớn hơn 0, thì cán cân thương mại có thặng dư. Ngược lại, khi mức chênh lệch nhỏ hơn 0, thì cán cân thương mại có thâm hụt. Khi mức chênh lệch đúng bằng 0, cán cân thương mại ở trạng thái cân bằng. Cán cân thương mại còn được gọi là xuất khẩu ròng hoặc thặng dư thương mại. Khi cán cân thương mại có thặng dư, xuất khẩu ròng/thặng dư thương mại mang giá trị dương. Khi cán cân thương mại có thâm hụt, xuất khẩu ròng/thặng dư thương mại mang giá trị âm. Lúc này còn có thể gọi là thâm hụt thương mại. Tuy nhiên, cần lưu ý là các khái niệm xuất khẩu, nhập khẩu, xuất khẩu ròng, thặng dư/thâm hụt thương mại trong lý luận <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C6%B0%C6%A1ng_m%E1%BA%A1i_qu%E1%BB%91c_t%E1%BA%BF" title="Thương mại quốc tế">thương mại quốc tế</a> rộng hơn các trong cách xây dựng bảng biểu cán cân thanh toán quốc tế bởi lẽ chúng bao gồm cả <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/H%C3%A0ng_h%C3%B3a" title="Hàng hóa">hàng hóa</a> lẫn <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/D%E1%BB%8Bch_v%E1%BB%A5" title="Dịch vụ">dịch vụ</a>. Cán cân xuất nhập khẩu là bảng đối chiếu giữa tổng giá trị xuất khẩu với giá trị nhập khẩu của một nước ở một giai đoạn nhất định. Cán cân xuất nhập khẩu còn được gọi là cán cân ngoại thương. Quan hệ so sánh giá trị giữa hàng xuất khẩu (còn gọi là kim ngạch xuất khẩu) với giá trị hàng nhập khẩu (kim ngạch nhập khẩu) được gọi là cán cân xuất nhập khẩu. Nếu giá trị hàng xuất khẩu lớn hơn nhập khẩu thì gọi là xuất siêu. Nếu giá trị hàng nhập khẩu lớn hơn hàng xuất khẩu thì gọi là nhập siêu. Các yếu tố ảnh hưởng đến cán cân thương mại: - <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%E1%BA%ADp_kh%E1%BA%A9u" title="Nhập khẩu">Nhập khẩu</a>: có xu hướng tăng khi <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BB%95ng_s%E1%BA%A3n_ph%E1%BA%A9m_n%E1%BB%99i_%C4%91%E1%BB%8Ba" title="Tổng sản phẩm nội địa">GDP</a> tăng và thậm chí nó còn tăng nhanh hơn. Sự gia tăng của nhập khẩu khi GDP tăng phụ thuộc <a href="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Xu_h%C6%B0%E1%BB%9Bng_nh%E1%BA%ADp_kh%E1%BA%A9u_bi%C3%AAn&action=edit&redlink=1" title="Xu hướng nhập khẩu biên (trang chưa được viết)">xu hướng nhập khẩu biên</a> (MPI). MPI là phần của GDP có thêm mà người dân muốn chi cho nhập khẩu. Ngoài ra, nhập khẩu phụ thuộc giá cả tương đối giữa hàng hóa sản xuất trong nước và hàng hóa sản xuất tại nước ngoài. Nếu giá cả trong nước tăng tương đối so với giá thị trường quốc tế thì nhập khẩu sẽ tăng lên và ngược lại. - <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Xu%E1%BA%A5t_kh%E1%BA%A9u" title="Xuất khẩu">Xuất khẩu</a>: chủ yếu phụ thuộc vào những gì đang diễn biến tại các quốc gia khác vì xuất khẩu của nước này chính là nhập khẩu của nước khác. Do vậy nó chủ yếu phụ thuộc vào sản lượng và thu nhập của các quốc gia bạn hàng. Chính vì thế trong các mô hình kinh tế người ta thường coi xuất khẩu là yếu tố tự định. - <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BB%B7_gi%C3%A1_h%E1%BB%91i_%C4%91o%C3%A1i" title="Tỷ giá hối đoái">Tỷ giá hối đoái</a>: là nhân tố rất quan trọng đối với các quốc gia vì nó ảnh hưởng đến giá tương đối giữa hàng hóa sản xuất trong nước với hàng hóa trên thị trường quốc tế. Khi tỷ giá của đồng tiền của một quốc gia tăng lên thì giá cả của hàng hóa nhập khẩu sẽ trở nên rẻ hơn trong khi giá hàng xuất khẩu lại trở nên đắt đỏ hơn đối với người nước ngoài. Vì thế việc tỷ giá đồng nội tệ tăng lên sẽ gây bất lợi cho xuất khẩu và thuận lợi cho nhập khẩu dẫn đến kết quả là xuất khẩu ròng giảm. Ngược lại, khi tỷ giá đồng nội tệ giảm xuống, xuất khẩu sẽ có lợi thế trong khi nhập khẩu gặp bất lợi và xuất khẩu ròng tăng lên. Tác động của cán cân thương mại đến GDP: Đối với một nền kinh tế mở, cán cân thương mại có hai tác động quan trọng: xuất khẩu ròng bổ sung vào tổng cầu (AD) của nền kinh tế; số nhân đầu tư tư nhân và số nhân chi tiêu chính phủ khác đi do một phần chi tiêu bị "rò rỉ" qua thương mại quốc tế. b) Cơ cấu hàng xuất nhập khẩu Các mặt hàng xuất khẩu có thể chia thành các nhóm : nguyên liệu chưa qua chế biến và các sản phẩm đã qua chế biến. Các mặt hàng nhập khẩu có thể chia thành các nhóm : tư liệu sản xuất (nguyên liệu, máy móc, thiết bị..) và sản phẩm tiêu dùng. Ngoài việc xuất và nhập khẩu hàng hóa, các nước còn xuất và nhập khẩu các dịch vụ thương mại. Cán cân và cơ chế xuất nhập khẩu của Việt Nam tính đến quý 2 - 2017 Số liệu thống kê sơ bộ mới nhất của Tổng cục Hải quan cho thấy, cán cân thương mại hàng hóa trong kỳ 1 tháng 06/2017 thâm hụt tới 323 triệu USD, đưa cán cân thương mại hàng hóa của cả nước từ đầu năm đến hết ngày 15/06/2017 thâm hụt hơn 2.8 tỷ USD, bằng 3.2% kim ngạch xuất khẩu của cả nước. Cụ thể, tổng kim ngạch xuất khẩu, nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam trong kỳ 1 tháng 06/2017 (từ 01/06 đến 15/06/2017) đạt hơn 17.5 tỷ USD, giảm 12.9% (tương ứng giảm hơn 2.85 tỷ USD) so với kỳ 2 tháng 5/2017. Như vậy, tính đến hết ngày 15/06/2017 tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa cả nước đạt hơn 179.84 tỷ USD, tăng 21.5% (tương ứng tăng hơn 31.84 tỷ USD) so với cùng kỳ năm 2016. Cán cân thương mại hàng hóa trong kỳ 1 tháng 06/2017 thâm hụt tới 323 triệu USD, đưa cán cân thương mại hàng hóa của cả nước từ đầu năm đến hết ngày 15/06/2017 thâm hụt hơn 2.8 tỷ USD, bằng 3.2% kim ngạch xuất khẩu của cả nước. Cũng trong 15 ngày đầu tháng 06/2017 khối doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) đạt kim ngạch xuất nhập khẩu 11.35 tỷ USD, giảm 13.5% tương ứng giảm gần 1.78 tỷ USD so với nửa cuối tháng 5/2017. Tính đến hết ngày 15/06/2017 khối này đạt kim ngạch xuất nhập khẩu hơn 117.8 tỷ USD, chiếm 65.5% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa của cả nước, tăng 23.8%, tương ứng tăng gần 22.62 tỷ USD so với cùng kỳ năm 2016. Cán cân thương mại hàng hóa của khối doanh nghiệp có vốn FDI trong nửa đầu tháng 06/2017 thặng dư 759 triệu USD, đưa mức thặng dư của khối này từ đầu năm đến hết 15/06/2017 hơn 7.55 tỷ USD. Kim ngạch hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam tính đến hết 15/6/2017 tăng mạnh so với cùng kỳ. Kim ngạch hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam trong 15 ngày đầu tháng 6/2017 giảm so với kỳ 2 tháng 5/2017. Theo số liệu sơ bộ của Tổng cục Hải quan, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa tháng 6/2017 đạt 35,88 tỷ USD, giảm 1,4% so với tháng trước. Qua đó đưa kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa nửa đầu năm 2017 đạt 198,22 tỷ USD, tăng 21,5% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, xuất khẩu trong tháng 6/2017 đạt gần 17,8 tỷ USD, giảm 0,8% so với tháng 5/2017 và kim ngạch xuất khẩu 6 tháng/2017 đạt 97,21 tỷ USD, tăng 18,8% so với cùng kỳ năm trước. Nhập khẩu trong tháng 6/2017 đạt gần 18,09 tỷ USD, giảm 2% so với tháng trước, qua đó đưa kim ngạch nhập khẩu 6 tháng/2017 đạt 100,5 tỷ USD, tăng 24,1% so với cùng kỳ năm 2016. Cán cân thương mại: Tháng 6/2017 cả nước thâm hụt 292 triệu USD, đưa cán cân của cả nước 6 tháng/2017 thâm hụt gần 2,78 tỷ USD. Trong đó: Cán cân thương mại hàng hóa của khối doanh nghiệp FDI trong tháng 6/2017 đạt mức thặng dư 1,53 tỷ USD, đưa thặng dư của khối này trong 6 tháng/2017 đạt 8,31 tỷ USD; Cán cân thương mại hàng hóa của khối doanh nghiệp có vốn hoàn toàn trong nước tháng 6/2017 thâm hụt 1,82 tỷ USD, đưa thâm hụt của nhóm này trong 6 tháng/2017 là 11,09 tỷ USD, bằng 38,6% kim ngạch xuất khẩu của khối này. Như vậy, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa cả nước tính từ đầu năm đạt hơn 179,84 tỷ USD, tăng 21,5% so với cùng kỳ năm 2016. Cán cân thương mại hàng hóa trong nửa đầu tháng 6/2017 thâm hụt 323 triệu USD, đưa cán cân thương mại hàng hóa của cả nước từ đầu năm đến hết ngày 15/6/2017 thâm hụt hơn 2,8 tỷ USD. Riêng cán cân thương mại hàng hóa của khối FDI trong nửa đầu tháng 6 thặng dư 759 triệu USD, đưa mức thặng dư của khối này từ đầu năm đến hết ngày 15/6/2017 lên hơn 7,55 tỷ USD. Vì sao khu vực trong nước luôn nhập siêu, các chuyên gia kinh tế cho rằng khác với khu vực FDI nhập khẩu để phục vụ lắp ráp, gia công sản phẩm xuất khẩu, DN trong nước nhập về để sử dụng hoặc làm thương mại. Nhập khẩu thép thời gian qua của các DN trong nước là một thí dụ điển hình khi trong 5 tháng giá trị nhập khẩu thép lên tới 3,91 tỷ USD. Đồng thời, bên cạnh việc nhập phôi thép về để cán thép thành phẩm, nhiều DN trong nước cũng nhập thép về để bán. Ngoài ra, thị trường Việt Nam có nhu cầu nhập khẩu máy móc thiết bị rất lớn, và đây cũng là một phần dẫn đến nhập siêu khu vực DN trong nước tăng. Riêng khu vực FDI chỉ nhập linh kiện, nguyên phụ liệu về phục vụ sản xuất xuất khẩu ra bên ngoài, trong khi khu vực DN trong nước nhập khẩu để tiêu dùng và sản xuất trong nước nhưng không xuất khẩu nên rất dễ rơi vào tình trạng nhập siêu.Nhận định về hoạt động xuất nhập khẩu năm nay, nhiều ý kiến cho rằng bức tranh xuất khẩu 2017 chưa có nhiều khác biệt so với năm 2016, hàng loạt vấn đề đặt ra với tình trạng nhập siêu vẫn đang tiếp diễn. Ước tính nhập siêu năm 2017 khoảng 6,5 tỷ USD, tương ứng 3,45% tổng kim ngạch xuất khẩu. 5 tháng đầu năm, Trung Quốc vẫn là thị trường nhập khẩu lớn nhất của Việt Nam với kim ngạch đạt 22 tỷ USD, tăng 15,7% so với cùng kỳ năm 2016; tiếp đến là Hàn Quốc đạt 18,6 tỷ USD, tăng 51,9%; các nước ASEAN 11,1 tỷ USD, tăng 16,6%; Nhật Bản 6,5 tỷ USD, tăng 15,5%; EU 4,6 tỷ USD, tăng 13,9%; Hoa Kỳ 3,8 tỷ USD, tăng 22%... Để cải thiện tình trạng nhập siêu hiện nay, các DN cần đẩy mạnh xuất khẩu hàng hóa đi các thị trường lớn như Hoa Kỳ, Nhật Bản và EU. Đây là 3 thị trường xuất khẩu lớn nhất hiện nay của Việt Nam, đồng thời cũng là những thị trường tiêu thụ lớn của thế giới. Những năm qua Hoa Kỳ liên tiếp là đối tác thương mại đem lại thặng dư lớn nhất cho Việt Nam trong nhiều năm liền.   Tài liệu tham khảo: <ol> <li> Tổng cục Thống kê;</li> <li> Tổng cục hải quan</li> <li> Tạp chí tài chính</li> </ol>

Trường Kinh Tế & Kinh Doanh - Đại học Duy Tân

Khoa Quản trị kinh doanh

CÁN CÂN VÀ CƠ CHẾ XUẤT NHẬP KHẨU CỦA VIỆT NAM TÍNH ĐẾN QUÝ 2 NĂM 2017