Chi phí cơ hội

          Chi phí cơ hội là một khái niệm hữu ích được sử dụng trong lý thuyết lựa chọn. Nó được vận dụng rất thường xuyên và rộng rãi trong đời sống kinh tế của chúng ta. Khái niệm chi phí cơ hội xuất hiện dựa trên cơ sở là nguồn lực khan hiếm buộc mọi thành viên kinh tế phải thực hiện sự lựa chọn. Lựa chọn tức là thực hiện “ sự đánh đổi”, nói cách khác để nhận được một lợi ích nào đó buộc chúng ta phải đánh đổi hoặc bỏ qua một chi phí nhất định cho nó. Như vậy chi phí cơ hội của một phương án được lựa chọn là giá trị của phương án tốt nhất bị bỏ qua khi thực hiện sự lựa chọn đó. Do quy luật về sự khan hiếm nên luôn tồn lại sự đánh đổi khi thực hiện các sự lựa chọn. Hay nói cách khác chi phí cơ hội luôn tồn tại.

          Một ví dụ đơn giản của chi phí cơ hội là: Khi lựa chọn việc đến lớp nghe giáo sư giảng bài, một học viên sẽ mất đi cơ hội gặp gỡ ký hợp đông với đối tác làm ăn, hoặc mất đi cơ hội tham dự một hội thảo khác cũng đang được tổ chức cùng thời gian đó. Thời gian là nguồn lực khan hiếm nên không thể cùng một lúc thực hiện được cả ba phương án. Nếu lựa chọn đến lớp nghe giáo sư giảng bài thì phương án tốt nhất bị bỏ qua đối với người học viên là gặp mặt đối tác để ký hợp đồng. Cụ thể hơn, nếu hợp đồng đó mang lại cho anh ta 50 triệu đồng, thì có thể nói rằng chi phí cơ hội cho việc đến lớp nghe giáo sư giảng bài là giá trị của phương án tốt nhất đã bị bỏ qua, tức là 50 triệu đồng.

          Chi phí cơ hội được sử dụng như là căn cứ để thực hiện các sự lựa chọn, và nó là chi phí kinh tế. Các nhà kinh doanh và người tiêu dùng thực hiện lựa chọn trên cơ sở so sánh lợi ích thu được và chi phí bỏ ra tại mỗi điểm biên ( tức là tại mỗi đơn vị hàng hóa, dịch vụ được sản xuất hoặc tiêu dùng thêm ). Ví dụ, trong việc lựa chọn lượng hàng hóa tiêu dùng tối ưu, chi phí cơ hội của mỗi đơn vị hàng hóa được tiêu dùng thêm là giá một đơn vị sản phẩm, và nó được so sánh với lợi ích cận biên thu được khi tiêu dùng thêm đơn vi sản phẩm đó. Trong việc lựa chọn lượng hàng hóa sản xuất tối ưu, chi phí cơ hội của mối đơn  vị hàng hóa được sản xuất thêm là chi phí cận biên của mỗi đơn vị sản phẩm sản xuất thêm và nó được so sánh với doanh thu cận biên của đơn vị sản phẩm tăng thêm đó. Việc phân tích, so ánh lợi ích – chi phí tại điểm biên chính là nội dung của phương pháp phân tích cận biên đã đề cập trên đây.

ThS. Nguyễn Vũ Hạ Liên