Đỗ Văn Tính – Khoa QTKD

Cho đến nay, vẫn có hai quan điểm khác nhau về đầu tư công. Quan điểm thứ nhất cho rằng, đầu tư công là toàn bộ nội dung liên quan đếnđầu tư sử dụng vốn nhà nước, bao gồm hoạt động đầu tư hoặc hỗ trợ đầu tư sử dụng vốn nhà nước không nhằm mục đích thu lợi nhuận vào các chương trình, dự án phục vụ phát triển kinh tế - xã hội (gọi tắt là nhóm 1); các hoạt động đầu tư, kinh doanh sử dụng vốn nhà nước, đặc biệt là quản lý các hoạt động đầu tư của các doanh nghiệp nhà nước (gọi tắt là nhóm 2).

Khái niệm“đầu tư công” được hiểu chung là việc sử dụng nguồn vốn Nhà nước để đầu tư vào các chương trình, dự án phục vụ phát triển kinh tế - xã hội không nhằm mục đích kinh doanh như: Chương trình mục tiêu, dự án phát triển kết cấu hạ tầng kỹ thuật, kinh tế, xã hội, môi trường, quốc phòng, an ninh; các dự án đầu tư không có điều kiện xã hội hoá thuộc các lĩnh vực kinh tế, văn hoá, xã hội, y tế, khoa học, giáo dục, đào tạo ... Chương trình mục tiêu, dự án phục vụ hoạt động của các cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, kể cả việc mua sắm, sửa chữa tài sản cố định bằng vốn sự nghiệp; Các dự án đầu tư của cộng đồng dân cư, tổ chức chính trị - xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội - nghề nghiệp được hỗ trợ từ vốn nhà nước theo quy định của pháp luật; Chương trình mục tiêu, dự án đầu tư công khác theo quyết định của Chính phủ.

Thực tế đầu tư công tại Tp.Đà Nẵng

Vốn đầu tư phát triển nguồn ngân sách nhà nước trên địa bàn quý IV năm 2016 ước thực hiện được 8.168 tỷ đồng, bằng 86,72% so với quý trước và tăng 4,22% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, vốn nhà nước trên địa bàn 2.933 tỷ đồng, tăng 2,03% và bằng 88,87%; vốn ngoài nhà nước 4.665 tỷ đồng, bằng 78,09% và tăng 20,05%; vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài 569 tỷ đồng, bẳng 97,3% và bằng 87,58%. Trong đó: 

Dự kiến năm 2016, vốn đầu tư phát triển trên địa bàn thực hiện được 32.197 tỷ đồng, tăng 2,68% so với năm 2015. Trong đó: Vốn nhà nước 10.116 tỷ đồng, bằng 82,58% so với năm trước, do một số dự án được xây dựng bằng nguồn vốn tín dụng đầu tư phát triển sắp hoàn thành, nguồn vốn đầu tư từ trái phiếu chính phủ giải ngân chậm so với kế hoạch; Vốn ngoài nhà nước 19.532 tỷ đồng, tăng 17,15%  so với năm 2015. Nguyên nhân một phần do dự án Dự án Xây dựng nhà ga hành khách Quốc tế - Cảng hàng không Quốc tế Đà Nẵng do công ty Cổ phần đầu tư Nhà ga Quốc tế Đà Nẵng làm chủ đầu tư được khởi công vào cuối năm 2016 bằng nguồn vốn xã hội hóa với trên 80% sử dụng từ nguồn vốn vay; Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài thực hiện 2.549 tỷ đồng, tăng 4,7% so với năm trước. Mặc dù trong năm 2016 số dự án thu hút vốn đầu tư trực tiếp Nước Ngoài giảm nhưng nhiều dự án triển khai đầu tư với quy mô lớn vẫn tiếp tục được duy trì và đẩy nhanh tiến độ. Vì vậy giá trị đầu tư so với cùng kỳ biến động tăng.

Phân theo khoản mục đầu tư, vốn đầu tư phát triển trên địa bàn năm 2016 đầu tư vào xây dựng cơ bản 18.678 tỷ đồng tăng 4,46% so với năm 2015; đầu tư mua sắm TSCĐ không qua XDCB 8.750 tỷ đồng tăng 0,5%; đầu tư sửa chữa lớn nâng cấp TSCĐ 967 tỷ đồng bằng 96,16% so với năm 2015; bổ sung vốn lưu động 3.401 tỷ đồng tăng 1,98%; đầu tư khác 402 tỷ đồng bằng 93,34% so với năm trước. Nhu cầu vốn tăng tập trung vào đầu tư xây dựng cơ bản, chủ yếu là xây dựng và lắp đặt (tăng 7,45%), chi cho phần mặt bằng kinh doanh năm 2016 tăng cao hơn năm trước, làm cho cơ cấu vốn đầu tư xây dựng cơ bản tăng 0,99% so với năm trước.  

Dự án Xây dựng nhà ga hành khách Quốc tế – Cảng hàng không Quốc tế Đà Nẵng: Dự án có tổng mức đầu tư 3.504 tỷ đồng và thực hiện bằng nguồn vốn Xã hội hóa. Tính đến thời điểm 15/12/2016 dự án đã thực hiện được 2.873 tỷ đồng, xấp xỉ đạt 82% trên tổng mức đầu tư. Trong đó tính riêng năm 2016 giá trị dự án thực hiện được 1.935 tỷ đồng. Dự kiến công trình sẽ hoàn thành trước thời điển diễn ra hội nghị  tuần lễ cấp cao APEC diễn ra vào cuối năm 2017 tại Đà Nẵng. Dự án đường cao tốc Đà Nẵng - Quãng Ngãi:  Dự án kết nối 3 tỉnh, thành vực miền Trung là Đà Nẵng, Quảng Nam và Quảng Ngãi với tổng chiều dài là 139,52km, trong đó  tuyến đường cao tốc có chiều dài là 131,5km; đoạn qua địa phận Đà Nẵng nằm trên địa bàn huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng có tổng chiều dài là 8Km. Tổng vốn đầu tư cho gói số 1 này là 2.130 tỷ đồng, từ nguồn vốn vay ODA và vốn đối ứng. Đây cũng là gói thầu duy nhất đi qua thành phố Đà Nẵng. Tính đến thời điểm 15/12/2016 dự án đã thực hiện được xấp xỉ 1.400 tỷ đồng đạt 65,77% tổng vốn đầu tư của dự án thuộc gói thầu số 1. Trong đó tính riêng năm 2016 giá trị dự án thực hiện được trên 500 tỷ đồng, đạt hơn 90% kế hoạch năm. Dự kiến dự án sẽ hoàn thành trong quý 1/2017. Dự án nút giao thông phía Tây cầu sông Hàn: Dự án do UBND thành phố làm chủ đầu tư với tổng mức đầu tư 137,5 tỷ đồng từ nguồn vốn ngân sách thành phố và các nguồn vốn hợp pháp khác. Dự án sẽ xây dựng hầm chui nằm trên đường Trần Phú, tại điểm giao cắt với đường Lê Duẩn dẫn lên cầu sông Hàn với tổng chiều dài hầm 255m, trong đó phần hầm kín dài 40m, rộng 7,5m; phần hầm hở dài 215m, diện tích sử dụng đất dự kiến là 21.332m2. Việc xây dựng nút giao thông này nhằm giảm thiểu tình trạng ùn tắc giao thông khu vực nút, giảm tải các tuyến đường Trần Phú và Lê Duẩn; đồng thời tạo cơ sở hạ tầng phục vụ tổ chức Tuần lễ cấp cao APEC 2017 được tổ chức tại thành phố Đà Nẵng. Dự kiến phần thi công hầm kín dài 40m sẽ hoàn thành vào cuối tháng 12/2016. Sân vận động Hòa Xuân 20.000 chỗ ngồi: Tính từ khi khởi công đến 15/12/2016 công trình đã thực hiện được 285,3 tỷ đồng, đạt 86,34% so với tổng mức đầu tư. Từ đầu năm 2016 đến nay công trình thực hiện được 59 tỷ đồng, vượt 17,89% kế hoạch năm đề ra. Công trình cơ bản hoàn thiện, đang dọn dẹp chuẩn bị bàn giao. Riêng hạng mục giàn mái đang trình xin chủ trương bổ sung kinh phí. Công trình nhà ở xã hội: Tính từ khi khởi công đến 15/12/2016 đã thực hiện được 1.784,4 tỷ đồng, đạt 95,18% so với tổng mức. Từ đầu năm 2016 đến nay dự án đã thực hiện được 69,6 tỷ đồng, đạt 71,03% kế hoạch giao. Dự án Khu Công nghệ cao Đà Nẵng: Dự án được UBND thành phố phê duyệt tại Quyết định số 5075/QĐ-UBND ngày 26/6/2012 và điều chỉnh tại Quyết định số 1356/QĐ-UBND ngày 04/3/2014 với tổng mức đầu tư dự án 8.841 tỷ đồng, trong đó nguồn vốn ngân sách Trung ương: 3.143 tỷ đồng, ngân sách thành phố 1.492 tỷ đồng, vốn khác: 4.206 tỷ đồng. Dự án đang thực hiện đầu tư hạ tầng kỹ thuật thiết yếu như: hoàn thiện hạng mục San nền (giai đoạn 1); Trục trung tâm 51m; các tuyến đường số 01, 02, 05, 09; tuyến kênh phía Bắc đường số 2; lưới  điện ngầm 22KV nhánh phía Bắc và hệ thống cấp nước phục vụ nhà đầu tư...Riêng trong năm 2016 tổng vốn được giao 335,2 tỷ đồng trong đó vốn Ngân sách trung ương 300,7 tỷ đồng. Tính đến thời điểm 30/11/2016 giá trị công trình đã thực hiện được 255,2 tỷ đồng đạt 76,13% kế hoạch giao, trong đó quý 3/2016 thực hiện được 157,9 tỷ đồng từ nguồn vốn Ngân sách TW. Riêng phần vốn thuộc Ngân sách địa phương cấp nhằm phục vụ cho công tác đền bù giải tỏa và hỗ trợ di dời mới chỉ thực hiện được 4,197 tỷ đồng đạt 12,16% kế hoạch. Nguyên nhân là do còn nhiều hộ dân chưa chịu bàn giao mặt bằng để đơn vị triển khai thi công.

Nhóm công trình phục vụ tuần lễ cấp cao APEC 2017: Với tổng mức đầu tư cải tạo, chỉnh trang các tuyến đường phục vụ Tuần lễ APEC 2017 hơn 240 tỷ đồng do UBND thành phố làm chủ đầu tư. Nguồn vốn từ ngân sách Trung ương đối với các tuyến đường đối ngoại, đối với các tuyến đường đối nội sẽ đầu tư bằng ngân sách thành phố và xã hội hóa đang được các các đơn vị thi công gấp rút triển khai. Dự kiến sẽ hoàn thành chậm nhất vào quý 1 năm 2017. Cung văn hóa thiếu nhi Đà Nẵng: Đây là dự án do UBND thành phố phê duyệt tại quyết số 1199/QĐ-UBND ngày 02/3/2015 với tổng mức đầu tư 249,85 tỷ đồng và giá trị trúng thầu là 182,97 tỷ đồng. Tính đến đầu tháng 10/2016 dự án đã thực hiện được 182,97 tỷ đồng đạt 73,23% tổng mức dự kiến đầu tư và đạt 100% giá trị công trình.

Tính riêng trong năm 2016 dự án thực hiện được 120,47 tỷ đồng vượt 20,47% so với kế hoạch đề ra (trong đó quý 3/2016 thực hiện được 49,97tỷ đồng). Công trình đã hoàn thành và bàn giao đưa vào sử dụng ngày 13/10/2016. Trong quý III năm 2016, thành phố Đà Nẵng tiếp tục quản lý 5 dự án sử dụng vốn ODA đang được triển khai với tổng mức đầu tư trên 390 triệu USD. Trong đó vốn ODA chiếm 80% tương đương 314 triệu USD. Cụ thể gồm các dự án: Dự án Phát triển bền vững thành phố Đà Nẵng do Ngân hàng Thế giới tài trợ với tổng cộng 52 gói thầu chia làm 5 hợp phần. Đến nay công tác chuẩn bị đầu tư cơ bản đã hoàn thành, công tác giải phóng mặt bằng đạt 58% (1.923/3.332 hộ đã nhận tiền đền bù và bàn giao mặt bằng), dự án đã ký được 36 hợp đồng với tổng giá trị 105,16 triệu USD. Dự án Đầu tư mở rộng hệ thống cấp nước Đà Nẵng giai đoạn 2012-2018 do ADB tài trợ thông qua Chương trình hỗ trợ tài chính đa đợt. Dự án được chia thành 2 gói thầu (CS1 và CS2), hiện nhà thầu INSPECCO đã trúng gói thầu CS1 và đã ký hợp đồng với Ban quản lý dự án. Dự án Cung cấp trang thiết bị cho Trung tâm khu vực miền Trung về y học hạt nhân và xạ trị tại Bệnh viện Đà Nẵng do Chính phủ Hàn Quốc tài trợ. Dự án Hạn mức tín dụng của Cơ quan phát triển Pháp dành cho Quỹ Đầu tư phát triển thành phố Đà Nẵng. Trong quý 3 năm 2016 quỹ đã ký hợp đồng và giải ngân cho 4 dự án với tổng giá trị 15,179 tỷ đồng. Như vậy, đến thời điểm cuối tháng 9/2016, Quỹ đã ký hợp đồng tín dụng cho vay 10 dự án từ nguồn tài trợ của AFD với tổng giá trị hợp đồng tín dụng là 291,899 tỷ đồng, lũy kế giải ngân các dự án đạt 192 tỷ đồng, chiếm khoảng 65,77% tổng giá trị hợp đồng tín dụng.

Nhìn chung trong nhưng năm gần đây do có sự thay đổi cơ chế quản lý và tăng cường giám sát chặt chẽ các dự án được đầu tư bằng nguồn vốn ODA nên tiến độ thực hiện cũng như chất lượng dự án được nâng lên rõ rệt. Tính đến thời điểm 30/11/2016 tổng vốn ODA trên địa bàn đã thực hiện là 1.002.149 triệu đồng, trong đó ODA cho ngân sách địa phương là 547.121 triệu đồng. Tính đến thời điểm 15/11/2016, UBND thành phố Đà Nẵng đã cấp Giấy chứng nhận đầu tư (GCNĐT) mới cho 60 dự án với tổng vốn đầu tư đăng ký là 17,228 triệu USD; điều chỉnh tăng Giấy chứng nhận đầu tư cho 13 dự án với số vốn đăng ký tăng thêm 32,71 triệu USD, điều chỉnh giảm 1 dự án với số vốn giảm xuống 14,36 triệu USD. Trong đó quý 3 cấp mới được 16 dự án với tổng vốn đăng ký 4,78 triệu USD. Lũy kế đến ngày 15/11/2016 trên địa bàn thành phố Đà Nẵng có 437 dự án FDI với tổng vốn đầu tư đăng ký đạt 3,707tỷ USD.     

Giải pháp hoàn thiện và nâng cao hiệu quả đầu tư công tại Tp.Đà Nẵng

-     Thay đổi quan điểm đầu tư công. Thành phố chỉ đầu tư vào những công trình công cộng mà kinh tế tư nhân không hay chưa đầu tư, không đầu tư vào những lĩnh vực thương mại, chạy theo lợi nhuận (chứng khoán, khách sạn, nhà hàng). Thu hút nguồn vốn từ khu vực tư nhân cùng đầu tư với nhà nước theo nguyên tắc công tư kết hợp.

-     Nâng cao chất lượng của báo cáo nghiên cứu khả thi của các dự án đầu tư; thuê các tư vấn giỏi để hỗ trợ trong các khâu tư vấn dự án, tư vấn thiết kế, lập tổng dự toán. Nghiên cứu, khảo sát kỹ trước khi quyết định đầu tư. Quy định rõ trách nhiệm của người quyết định đầu tư đối với kết quả thực hiện dự án; Thực hiện tốt công tác chuẩn bị thực hiện dự án; tính toán đầy đủ các yếu tố và điều kiện khai thác, sử dụng để có thể vận hành, đưa công trình vào sử dụng ngay sau khi hoàn thành.

-     Đảm bảo tiết kiệm và hiệu quả các khoản chi tài chính của khu vực công. Các khoản chi tài chính của khu vực công đa phần là do NSNN đảm nhận, có đặc điểm không hoàn trả trực tiếp, không có tính chất ngang giá, lại có phạm vi rộng, khối lượng chi lớn. Vì vậy, cần coi trọng và thực hiện mục tiêu tiết kiệm và hiệu quả các khoản chi của khu vực công trong quá trình cải cách, đổi mới tài chính công.

-     Cải cách hành chính công, bảo đảm cho bộ máy hành chính hoạt động tốt hơn, chuyên nghiệp hơn, điều hành có hiệu quả hơn hoạt động kinh tế-xã hội của Thành phố. Đầu tư công không chỉ có tác dụng cung cấp nguồn lực cho bộ máy công quyền hoạt động, mà điều quan trọng là phải thông qua đó có tác động mạnh mẽ đến việc điều chỉnh tổ chức và tính hiệu quả của hoạt động bộ máy. Vì vậy, gắn việc đổi mới đầu tư công với xây dựng bộ máy trong sạch vững mạnh được coi là một trong những mục tiêu quan trọng.

-     Phối hợp hài hòa các mục tiêu, lợi ích và tính đến tác động hai mặt của dự án đầu tư công. Cần xây dựng bộ tiêu thức phù hợp và chuẩn hóa để tạo căn cứ lựa chọn và thông qua các dự án đầu tư công theo lĩnh vực và yêu cầu đầu tư, mục tiêu kinh tế - xã hội, môi trường, cũng như các lợi ích của quốc gia và thành phố; nhất quán tiêu chí đánh giá hiệu quả đầu tư công - đầu tư phi lợi nhuận…

-     Đảm bảo cho việc sản xuất và cung cấp hàng hóa dịch vụ công cộng công bằng và hiệu quả hơn. Hầu hết việc sản xuất và cung cấp hàng hóa dịch vụ công cộng đều do bộ máy công quyền đảm nhận. Nếu bộ máy công quyền thiếu trung thực, không minh bạch, nạn tham nhũng diễn ra tràn lan, thì việc sản xuất và cung cấp hàng hóa, dịch vụ công cộng khó đạt được yêu cầu công bằng và hiệu quả. Do đó, vấn đề đặt ra là việc cải cách, đổi mới hoạt động đầu tư công phải hướng vào mục tiêu bảo đảm công bằng và hiệu quả.

-     Đổi mới, sắp xếp lại hệ thống doanh DNNN; đặc biệt là cơ chế quản lý vốn, tách bạch tài chính doanh nghiệp với tài chính nhà nước.Đối với tài chính của các cơ quan công quyền và các đơn vị sự nghiệp công lập, nội dung đổi mới là tập trung nâng cao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm gắn việc đổi mới với công cuộc cải cách hành chính và việc cung cấp hàng hóa, dịch vụ công cộng công bằng và hiệu quả…

-     Nâng cao năng lực và hiệu lực hoạt động của các cơ quan có nhiệm vụ kiểm tra, giám sát kết quả quản lý và sử dụng đầu tư công. Quy định rõ ràng trách nhiệm vật chất của những người đứng đầu cơ quan chính quyền các cấp trước kết quả quản lý đầu tư công của cấp đó. Đổi mới công tác thanh tra, giám sát tài chính trong toàn bộ quá trình quản lý tài chính công.

Tóm lại, trong tiến trình hội nhập sâu vào nền kinh tế thế giới, đầu tư công của thành phố Đà Nẵng đã có những đóng góp quan trọng vào sự phát triển KTXH của Thành phố với quy mô ngày càng lớn, tốc độ tăng trưởng cao và liên tục trong suốt giai đoạn từ khi bắt đầu hội nhập đến nay, cơ cấu đầu tư chuyển dịch theo hướng tích cực. Chính lẻ đó, Đà Nẵng đã trở thành một đô thị trẻ có cơ sở hạ tầng hiện đại, đồng bộ và đang từng bước phát triển thành một thành phố động lực cho khu vực miền Trung- Tây Nguyên. Tuy nhiên, đầu tư công của Đà Nẵng vẫn chưa thực sự bền vững, còn tiềm ẩn những yếu tố bất ổn và hạn chế. Để sớm trở thành một thành phố có KTXH phát triển theo hướng hiện đại, đòi hỏi phải có các giải pháp đột phá hơn nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư công, góp phần nâng cao chất lượng tăng trưởng và phát triển bền vững.

TÀI LIỆU TỔNG HỢP THEO

[1] Tổng cục thống kê, niên giám thống kê 2016 (http://www.gso.gov.vn)

[2] Cục thống kê TP.Đà Nẵng (http://www.cucthongke.danang.gov.vn)

[3] Sở Công thương TP.Đà Nẵng (http://socongthuong.danang.gov.vn)

[4] Báo cáo của UBND TP.Đà Nẵng về tình hình kinh tế - xã hội năm 2013 và định hướng phát triển kinh tế - xã hội năm 2016.

[5] http://ktxh.danangcity.gov.vn