1.      Hoạt động nghiên cứu thị trường nước ngoài:

Một vấn đề rất quan trọng quyết định đến sự thành công của công ty khi muốn phát triển thị trường xuất khẩu là phải nghiên cứu kỹ thị trường mà công ty muốn thâm nhập hay mở rộng. Vì nó cho phép chúng ta đánh giá quy mô và tiềm năng thị trường và là cơ sở lựa chọn thị trường và đoạn thị trường mục tiêu cần thâm nhập. Tầm quan trọng của nó còn được tăng lên do tính chất phức tạp của nghiên cứu thị trường quốc tế: môi trường khác biệt, chi phí thu thập thông tin cao, đòi hỏi kỹ năng nghiên cứu cao….

Tuy nhiên đối với các Doanh nghiệp Tư nhân, thời gian vừa qua chưa chú trọng công tác nghiên cứu thị trường. Các công ty rất hạn chế trong việc hiểu biết thông tin về môi trường kinh doanh nước ngoài. Chính vì vậy mà thị trường xuất khẩu của các công ty còn nhỏ hẹp, có những thị trường kim ngạch xuất khẩu ngày càng giảm sút.

1.1. Tổ chức điều tra nghiên cứu thị trường của các công ty

Trong những năm gần đây các công ty cũng đã quan tâm đến công tác thị trường, xong hoạt động này chưa được thành lập một bộ phận riêng mà do phòng kinh doanh phụ trách. Công tác nghiên cứu thị trường được thực hiện thông qua đội ngũ cán bộ công nhân viên làm công tác tiêu thụ. Phương pháp thu thập thông tin chủ yếu qua các báo cáo của cán bộ thị trường, của đại lý. Việc thu thập này chưa được tổ chức chặt chẽ, chưa có kế hoạch, độ tin cậy của thông tin chưa cao, do ý kiến chủ quan của những người làm báo cáo, mặt khác do tính độc lập trong hoạt động chưa cao nên còn phụ thuộc vào kết quả thu thập xử lý của cán bộ tiêu thụ. Nhân viên làm công tác này nắm thông tin thị trường còn thiếu, chưa đáp ứng được yêu cầu.

1.2. Phương pháp nghiên cứu thị trường:

Hiện nay công tác nghiên cứu thị trường của các công ty còn chưa được chú trọng, các công ty sử dụng phương pháp nghiên cứu thị trường còn đơn giản đó là các phương pháp: nghiên cứu thị trường thông qua các phương tiện thông tin đại chúng, với phương pháp này thì chi phí công ty bỏ ra thấp; công ty cử người đi nghiên cứu thị trường ở các nước xuất khẩu chính; và nghiên cứu thông qua nhân viên bán hàng, đại lý ở nước ngoài.

Quá trình nghiên cứu thị trường của công ty trải qua hai bước:

* Thu thập thông tin:

Công ty đang sử dụng hai cách để thu thập thông tin:

- Nghiên cứu tại bàn:

Đây là phương pháp thu thập thông tin chủ yếu của công ty. Công việc nghiên cứu thị trường thực sự còn khá mới mẽ đối với công ty. Công ty chủ yếu thu thập thông tin từ nguồn thông tin bên trong của doanh nghiệp, từ các sổ sách của doanh nghiệp như: từ báo cáo tổng kết hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu của doanh nghiệp, từ bộ phận bán hàng, từ những bộ phận tiếp xúc khách hàng. Mà những nguồn thông tin này thì chỉ là những thông tin tổng quát. Hiện nay có nhiều nguồn thông tin bên ngoài quan trọng phục vụ cho công tác tìm hiểu, nắm bắt thị trường nước ngoài như thông tin lấy từ các tổ chức quốc tế, cơ quan chính phủ, các dự án đã nghiên cứu từ sách báo, tạp chí, internet...thông tin lấy từ cơ quan đại diện nước ta ở nước ngoài, tham dự các hội thảo. Nhưng công ty chưa tiếp xúc được với những nguồn thông tin đáng tin cậy này, do đó vấn đề nắm bắt thông tin thị trường của các công ty này còn rất hạn chế.

- Nghiên cứu tại hiện trường:

Hàng năm các công ty thường cử cán bộ làm công tác thị trường đi nước ngoài để điều tra, thu thập thông tin trực tiếp tại thị trường nước ngoài. Tuy nhiên, công việc này còn chưa được chú trọng, không có kế hoạch cụ thể và cán bộ đi công tác chưa nắm rõ mục đích và một khó khăn của công ty là nhân viên nghiên cứu thị trường không có chuyên môn về nghiên cứu thị trường , không được đào tạo kỹ năng nghiên cứu mà thị trường xuất khẩu là thị trường đầy khó khăn thử thách. Một điểm yếu rất quan trọng là nhân viên nghiên cứu chưa thành thạo về ngoại ngữ do đó công tác nghiên cứu gặp nhiều khó khăn, nhân viên nghiên cứu thị trường là những người làm việc ở phòng kinh doanh xuất nhập khẩu, họ làm nhiều nhiệm vụ khác nhau chứ không chuyên về nghiên cứu thị trường. Do đó, trong các chuyến đi ở những năm qua kết quả thu được còn rất hạn chế mà chi phí cho mỗi chuyến đi thì khá lớn. Phương pháp mà họ quan sát là nghiên cứu tại chỗ bằng cách quan sát một số đặc trưng của khách hàng, của hiện trường và ghi chép lại những vấn đề quan trọng đáng lưu ý đối với công ty. Một phương pháp khác mà nhân viên công ty  sử dụng là phỏng vấn cá nhân, đây là bước quan trọng nhất trong bất kỳ một cuộc thăm dò nào, qua đó tìm được những thông tin có giá trị về thái độ của người trả lời đối với sản phẩm của công ty.

Như vậy, hiện nay phương pháp nghiên cứu thị trường chủ yếu của công ty là nghiên cứu tài liệu, sách báo, tạp chí, và nắm bắt thông tin thị trường qua các nguồn thông tin lấy từ bên trong của doanh nghiệp, từ sổ sách của công ty qua những đợt xuất khẩu trước đó.

* Xử lý thông tin:

Khi thu thập tài liệu, thì tài liệu đang ở trong tình trạng thô, chưa được xử lý, do đó nó sẽ không cung cấp cho công ty một bức tranh rõ ràng về thị trường. Để làm cho các tài liệu được thu thập trên có ý nghĩa, công ty sẽ phải chọn lọc, tổ chức và loại bớt chúng. Thực tế tại các công ty, công việc xử lý thông tin chưa được thực hiện một cách khoa học, không theo một trình tự nào cả. Các dữ liệu thu thập được sẽ được tập hợp lại, nhân viên công ty không sàng lọc các dữ liệu để đưa ra một hệ thống thông tin cần thiết mà sử dụng tất cả các dữ kiện làm tài liệu cho công ty. Việc phân loại các dữ liệu thì không rõ ràng, không khoa học do nhân viên chưa có kinh nghiệm và nghiệp vụ chưa cao. Tóm lại công việc xử lý thông tin của công ty không đạt yêu cầu để nắm bắt rõ hơn về tình hình thị trường trên thế giới.

ThS. Nguyễn Thị Tiến