Bảo vệ môi trường cho cộng đồng dường như luôn là nguyên nhân hàng đầu để các cơ quan nhà nước sửu dụng cho các chương trình tăng doanh thu, và chủ đề này đã được xem xét lại khi Bộ Tài chính kêu gọi các bộ khác đưa ra kế hoạch thu phí gọi là khí thải. Mục tiêu không thể chối cãi: Bộ Tài chính sẽ soạn thảo dự thảo nghị định dựa trên các đầu vào từ các bộ khác để thu phí bảo vệ môi trường.

Chương trình này đã nhanh chóng khiến Bộ nhận được những lời chỉ trích gay gắt từ người nộp thuế, doanh nghiệp và chuyên gia, với câu hỏi chính là liệu môi trường sẽ thực sự được hưởng lợi từ thuế và phí chồng chéo. Nếu lệ phí được phê duyệt, nó sẽ tạo ra gánh nặng lớn hơn cho tất cả các bên liên quan chính trong nền kinh tế. Hiện nay, nhiên liệu đã bị đánh 1 mức thuế khá cao cho mục đích này.

Vào tháng 9, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã phê chuẩn nghị quyết tăng thuế bảo vệ môi trường đối với nhiên liệu lên mức tối đa có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2019. Theo đó, thuế sẽ được đánh thuế ở mức 4.000 đồng / lít xăng từ mức 3.000 đồng hiện tại, trong khi tỷ lệ trên các sản phẩm dầu khác cũng sẽ được nâng lên giới hạn trên là 2.000 đồng/ lít. Các chuyên gia của Bộ Tài chính tại thời điểm đó ước tính rằng thuế sẽ giúp tạo thêm 15,7 nghìn tỷ đồng mỗi năm.

Trước khi nghị quyết được phê chuẩn, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân đã đề nghị rằng doanh thu từ thuế này phải được chi cho các dự án bảo vệ môi trường, thay vì được chuyển đi nơi khác. Mối quan tâm như vậy là dễ hiểu, vì phân bổ ngân sách trong những năm gần đây để bảo vệ môi trường luôn thấp hơn nhiều so với doanh thu mục tiêu.

Mặc dù thuế bảo vệ môi trường cao hơn sẽ được áp dụng trong thời gian ngắn, Bộ này rất mong muốn được tiếp tục với cái gọi là phí bảo vệ môi trường, có hiệu lực của thuế carbon mới. Bất kể khoản phí mới sẽ áp dụng cho những người sử dụng năng lượng nhỏ như chủ sở hữu phương tiện, hoặc cho những người dùng lớn như nhà máy điện và thép, hoặc cả hai, gánh nặng cuối cùng chắc chắn được chuyển cho người dùng cuối, những người vẫn đang bị ô nhiễm ngày càng trầm trọng mặc dù phải trả cao thông qua nhiên liệu đắt tiền hơn.

Bảo vệ môi trường, không cần phải nói, phải là ưu tiên hàng đầu trong cả nước về Phát triển kinh tế xã hội, vì hậu quả nghiêm trọng từ biến đổi khí hậu và ô nhiễm đang xảy ra với tần suất cao hơn.

Tuy nhiên, nếu mọi người phải trả nhiều tiền hơn thì phải được hưởng nhiều lợi ích hơn từ một môi trường được cải thiện và bất kỳ nỗ lực nào để chuyển tiền sang các mục đích khác sẽ không được chấp nhận. Nếu phải thu phí mới về khí thải như dự định, Bộ Tài chính cần đảm bảo rằng các khoản tiền đó là trung lập về doanh thu của ngân sách Nhà nước.

Cần có một kế hoạch hành động về bảo vệ môi trường với các dự án cụ thể được tài trợ từ nguồn thu phí, cần được Quốc hội giám sát để đảm bảo tính minh bạch. Lòng tin của công chúng sẽ bị xói mòn nếu tiền thuế của người nộp thuế bị sử dụng sai cho các mục đích khác, nhưng nhân danh sự nghiệp cao quý.

Giảng viên: Huỳnh Tịnh Cát