Quản trị nhân sự là công việc không những mang lại cho doanh nghiệp giá trị lợi nhuận về kinh tế mà còn đóng vai trò quan trọng hàng đầu quyết định sự thành bại của các chiến lược khác trong doanh nghiệp. Tuy nhiên, đây là vấn đề cực kỳ nan giải của các nhà điều hành doanh nghiệp. Đôi khi, họ phải đối diện với những tình huống quản trị khó khăn khi nhân viên quay lưng mà trước đây họ đã thề hứa đồng hành và cống hiến cùng với doanh nghiệp. Bên cạnh đó, Doanh nghiệp cũng không ít lần chứng kiến một người từng là người rất tốt trong quá khứ nhưng rồi lại trở thành một kẻ vô cùng xấu xa, thậm chí là độc ác, mưu tính trong tổ chức,những hiện tượng này gọi hiệu ứng Lucifer. Hiệu ứng Lucifer không chỉ giúp Nhà quản trị lý giải nguyên nhân vì sao một người rất tốt trong quá khứ có thể trở thành một kẻ độc ác trong tương lai, ngược lại nó còn giúp Nhà quản trị có thêm góc nhìn tâm lý sâu xa về lời khẳng định rằng bất kỳ ai cũng có thể là một kẻ độc ác. Và cuối cùng, đó là những giải pháp cho vấn đề trên để mỗi người có thể trở thành “người hùng” thay vì “ác quỷ”.

HIỆU ỨNNG LUCIFER

Theo truyền thuyết kể lại trong Kinh Thánh, Lucifer vốn là thiên thần mà Chúa hết mực yêu quý. Lucifer có nghĩa là ánh sáng (light-bringing), hay còn gọi là sao mai trong buổi sớm (the morning star). Lucifer là một người có quyền năng tối thượng. Tuy nhiên sau đó Lucifer đã phản bội lại đức tin của mình vì cho rằng mình mới là kẻ mà loài người phải phục tùng và sùng bái. Sau đó Lucifer đã triệu tập những thiên thần nổi loạn và khơi mào cho cuộc chiến tranh trên Thiên đàng. Kết quả là Lucifer cùng các thiên thần nổi loạn đã bị đánh bại, sau đó đã bị trục xuất khỏi thiên đàng, đẩy xuống địa ngục và trở thành quỷ dữ Satan. Hình ảnh Lucifer được nhắc đến như một sự chuyển đổi từ một thiên thần trở thành quỷ dữ, là hình ảnh biểu tượng cho việc một người biến đổi từ chỗ lương thiện trở thành kẻ ác.

Hiệu ứng Lucifer nói lên những mặt tiêu cực, những phần xấu mà con người có thể trở thành. Cuốn sách The Lucifer Effect được viết bởi Philip Zimbardo – cựu chủ tịch hiệp hội tâm lý Mỹ (American Psychological Association) và là giáo sư đại học Stanford. Dựa trên nghiên cứu về những hành động trái đạo đức và chủ nghĩa anh hùng, những biến đổi tâm lý thông qua quá trình nghiên cứu hơn 30 năm, Zimbardo đã lý giải các yếu tố để biến một người bình thường hoặc người tốt trở thành kẻ độc ác (Understanding How Good People Turn Evil) với tên gọi: hiệu ứng Lucifer.

(Tham khảo thêm về hiệu ứng https://blognhansu.net.vn/2022/11/04/phap-tri-quan-diem-ve-tinh-ac-cua-con-nguoi-va-co-so-khoa-hoc-ve-tam-ly-thong-qua-hieu-ung-lucifer/)

GIẢI PHÁP KHẮC PHỤC HIỆU ỨNNG LUCIFER

Quá trình quản lý con người trong doanh nghiệp, nhà quản trị không những phải quản lý quá trình làm việc, mà còn quá trình diễn biến tâm lý người lao động. Sau đây là 1 số giải pháp để khắc phục hiệu ứng Lucifer để tăng hiệu quả Quản trị nhân sự:

Nghiên cứu hồ sơ lý lịch nhân sự: hoạt động này đòi hỏi Nhà quản trị sẽ nghiên cứu dữ liệu đánh giá người lao động có bị tác động của hiệu ứng Lucifer cao hay không? Từ đó sẽ chọn ứng viên phù hợp, và làm việc ổn định công hiến lâu dài cho tổ chức.

Tạo động lực làm việc: Động lực là một trong những yếu tố cần có trong mỗi con người để họ có thể gặt hái được thành công và hạnh phúc trong cuộc sống: Ghi nhận kết quả công việc của nhân viên thực hiện; Chính sách lương thưởng công bằng với sức lao động; Lắng nghe những mối bận tâm từ mỗi nhân viên; Khích lệ tinh thần làm việc nhân viên…..

Tạo môi trường thân thiện: Môi trường làm việc có thể được hiểu như là những sự hiện hữu xung quanh nơi làm việc. Cụ thể, môi trường này bao gồm các điều kiện vật chất phải kể đến như là: không gian, thiết kế văn phòng, cơ sở vật chất, máy móc, trang thiết bị… cùng các điều kiện tinh thần như sự tôn trọng, sự tương tác, văn hóa công ty, quy cách, thái độ làm việc, năng lượng tích cực…

Xây dựng tiêu chí đánh giá “chưa bao giờ đủ” cho người lao động phấn đấu: Nghiên cứu các lý thuyết về tạo động lực khi còn người thỏa mãn nhu cầu này sẽ phát sinh nhu cầu khác. Do vậy, Nhà quản trị phải nâng cấp và hiệu chỉnh các tiêu chí đánh giá để tao ra nỗ lực phấn đấu đạt mục tiêu cho người lao động. Tuy nhiên các tiêu chí này cần minh bạch và rõ ràng để tránh sự hoài nghi của người lao động, tạo mầm mống hiệu ứng Lucifer.

Hiệu ứng Lucifer lý giải rất nhiều những hành vi thuộc về mảng tối của xã hội, tổ chức doanh nghiệp. Nhà quản trị phải nắm rõ nguyên tắc của hiệu ứng để đưa giải pháp phù hợp trong công tác quản trị nhân sự. Có như vậy mới tạo ra nguồn có chất lượng và hiệu quả góp phần vào sự phát triển cho doanh nghiêp.

TS. Hà Thị Duy Linh

Khoa Quản trị Kinh doanh