Tiếp nối giai đoạn 2020-2021 khởi sắc, VN-Index quay đầu giảm mạnh vào năm 2022 trong bối cảnh kinh tế vĩ mô, tình hình thế giới có nhiều biến động và những vấn đề nội tại đang gây khó khăn cho nền kinh tế. Đầu năm 2022, thị trường chứng khoán tiếp tục đà đi lên từ năm trước, đạt mức cao kỷ lục. Chỉ số VN-Index đóng cửa ở mức 1.528,6 điểm trong tuần đầu tiên của năm, sớm chịu thử thách bởi hàng loạt sự kiện kịch tính: đấu giá đất Thủ Thiêm, rủi ro bên ngoài như kỳ vọng Fed tăng lãi suất, hay xung đột giữa các bên. Nga và Ukraina. Mặc dù vậy, chỉ số không đi xuống mà dao động quanh vùng 1.450-1.550 điểm.Điều đó nói rằng, thị trường đã trải qua một biến động ngay sau khi một số lãnh đạo doanh nghiệp bị bắt vì thao túng giá trên thị trường chứng khoán, tiếp theo là Tân Hoàng Minh và An Đông của Vạn Thịnh Phát.

 

Kết quả là xu hướng của VN-Index đảo chiều từ tăng sang giảm với hai đợt giảm điểm lớn và hiện tượng ép bán diễn ra phổ biến. Trong đợt suy thoái đầu tiên, chỉ số này đã giảm mạnh 23,1%, xuống 1.172 điểm chỉ trong một tháng. Chu kỳ thứ hai kéo dài hơn, từ đầu tháng 9 đến giữa tháng 11, theo đó VN-Index có lúc xuống thấp nhất trong năm ở 873 điểm.Theo báo cáo của VNDirect, chỉ số VN-Index tính đến ngày 22/11 là chỉ số hoạt động đầu tư kém nhất Đông Nam Á, với mức giảm lên tới 36,5%. Hầu hết các nhóm ngành đều lao dốc, đặc biệt là tài chính với mức giảm khoảng 61%, tiếp đến là thép (hơn 59%), xây dựng (gần 55%), bất động sản (49%). Tuy nhiên, ở chiều ngược lại, nhóm cổ phiếu phòng thủ như nước, gas và đồ uống lại tăng trưởng tích cực.Trong tháng 12, chỉ số này phục hồi đáng kể từ đáy, nhưng nhìn chung xu hướng giảm vẫn chiếm ưu thế trong năm, với sự đảo chiều của hàng loạt chỉ số kinh tế vĩ mô và vi mô.

 

Đảo chiều lãi suất

 

Lãi suất, một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến dòng tiền vào thị trường chứng khoán, đã quay đầu vào năm ngoái, khiến cung tiền hạn chế hơn.Áp lực lên lãi suất chủ yếu được cho là do đồng bạc xanh tăng giá khi Fed thắt chặt đáng kể chính sách tiền tệ để chống lạm phát. Chỉ số Đô la Mỹ đạt đỉnh hơn 114 điểm vào ngày 26 tháng 9, tăng 19,3% so với đầu năm, trước khi hạ nhiệt xuống hơn 106 điểm vào cuối tháng 11.Đồng bạc xanh tăng giá đã ảnh hưởng nặng nề đến tỷ giá hối đoái của hầu hết các nước, trong đó có Việt Nam. Tính đến cuối tháng 11, tỷ giá hối đoái đã tăng 8,4% so với USD nhưng vẫn được coi là tốt hơn so với nhiều đồng tiền khác trong khu vực.

 

Đỉnh điểm, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã hai lần điều chỉnh tăng lãi suất, mỗi lần tăng thêm 100 điểm cơ bản. Các giải pháp khác để kiểm soát ngoại hối đã được áp dụng trước đó, bao gồm bán đô la Mỹ và mở rộng biên độ giao dịch của đồng Việt Nam.Tuy nhiên, sau đó, một cuộc chạy đua về lãi suất huy động đã diễn ra do thanh khoản có vấn đề. Chi phí vốn ngân hàng leo thang, với những người cho vay đã cạnh tranh với nhau về lãi suất kể từ cuối tháng Chín.Trên thị trường liên ngân hàng, lãi suất từ khoảng 1-2%/năm đã vọt lên 5-7%/năm. Trên thị trường chứng khoán, lãi suất cho vay ký quỹ được các công ty chứng khoán lớn công bố tăng vọt từ 6-9% lên 13-15%/năm.Tính thanh khoản của hệ thống nướng sau này dần ổn định nhờ sự can thiệp và hỗ trợ từ phía nhà điều hành. Lãi suất qua đêm liên ngân hàng từng đạt đỉnh 8,4%/năm trong giai đoạn này, nhưng sau đó giảm dần về 4-5%/năm.Tin vui cuối năm cho thị trường chứng khoán là các ngân hàng được cấp thêm hạn mức tăng trưởng tín dụng 1,5-2 điểm phần trăm (dù không phải ngân hàng nào cũng áp dụng). Tuy nhiên, đích đến của dòng tiền và khả năng hấp thụ vẫn là câu hỏi lớn.

 

Tâm lý nhà đầu tư đảo chiều

 

Không thể không nhắc đến nỗ lực minh bạch hóa thị trường cổ phiếu và trái phiếu doanh nghiệp. Sang tháng 10, tình hình trở nên tồi tệ hơn khi khách hàng ồ ạt rút tiền khỏi SCB, cùng với đó là xu hướng rút tiền khỏi các quỹ đầu tư trái phiếu.Các tổ chức tài chính, trong đó có ngân hàng, công ty chứng khoán buộc phải vào thế phòng thủ để bảo vệ thanh khoản của chính mình ngay khi Nghị định 65 có hiệu lực.“Việc sụt giảm mạnh lượng phát hành không chỉ đến từ quy định mới của Nghị định 65 mà còn đến từ tâm lý e ngại của cả nhà đầu tư và tổ chức phát hành trước hàng loạt vụ vỡ nợ và rủi ro pháp lý cho tổ chức phát hành trong bối cảnh hiện nay”, báo cáo của Fiingroup nhận định. .

 

Điều này đã dẫn đến sự đảo lộn về thanh khoản của hệ thống tài chính, trong đó có thị trường chứng khoán. Giá trị giao dịch bình quân trên cả ba sàn giảm 22,3% so với cùng kỳ năm ngoái, riêng sàn HOSE giảm 19,6%.Ngay cả tâm lý của các nhà đầu tư cá nhân cũng tiêu cực. Số lượng tài khoản chứng khoán cá nhân mở mới đã giảm kể từ tháng 6 sau sự cố Tân Hoàng Minh, nhưng xu hướng bán tháo vẫn chưa kết thúc.

ThS. Võ Thị Thanh Thương

Theo The SaiGon Times